تأثیر استرس خشکی در مراحل رشد بر عملکردهای دانه و روغن ارقام کلزا

در بسیاری از نقاط از جمله خوزستان، رشد زایشی کلزا با تنش خشکی مواجه می شود. هدف از این مطالعه، بررسی اثر استرس خشکی در مراحل رشد کلزا روی عملکرد و اجزای عملکرد دانه، روغن و پروتئین دانه بود. این مطالعه در دو آزمایش مزرعه ای و گلدانی در سال 90-1389 در دانشگاه آزاد اسلامی شوشتر اجرا گردید. آزمایش مزرعه ای به صورت کرت های یکبار خرده شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا شد. در کرت های اصلی سطوح تنش خشکی (بدون تنش خشکی، تنش ملایم و شدید) و ارقام در کرت های فرعی (هایولا 308، ساری گل و heros) قرار گرفتند. آزمایش گلدانی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد . فاکتورها شامل سه رقم کلزا (هایولا 308، ساری گل و heros) و تنش خشکی در هشت سطح شامل بدون تنش خشکی، تنش در مرحله ی ساقه رفتن، تنش در مرحله ی گلدهی، تنش در مرحله ی رشد خورجین، تنش در مرحله ی پر شدن دانه، تنش از ساقه رفتن تا انتهای دوره ی رشد، تنش از آغاز گلدهی تا انتهای دوره ی رشد و تنش در آغاز رشد خورجین تا انتهای دوره ی رشد بودند. نتایج آزمایش مزرعه ای نشان داد که حداکثر عملکرد دانه (5/3961 کیلوگرم در هکتار) و حداقل آن (1/1731کیلوگرم در هکتار) به ترتیب برای ارقام هایولا 308 و herosحاصل گردید. در بین اجزای عملکرد دانه، تعداد خورجین در بوته حساس ترین جزء نسبت به تنش خشکی بود. رقم heros با تیمار شاهد بیشترین تعداد دانه در خورجین (23/114) را داشت، ولی با بروز تنش ملایم و شدید تعداد دانه آن کاهش یافت. تعداد دانه در خورجین و وزن هزار دانه بیشتر، افزایش عملکرد دانه رقم هایولا 308 را باعث شد. در آزمایش گلدانی، بیشترین کاهش عملکرد دانه با وجود استرس خشکی در مرحله ی گلدهی (3/30 درصد) و سپس در مرحله ی رشد خورجین (7/20 درصد) حاصل شد. کاهش عملکرد دانه به وسیله ی استرس خشکی کوتاه مدت در مراحل طویل شدن ساقه، گلدهی و رشد خورجین همراه با کاهش تعداد خورجین در بوته همراه بود. کاهش در عملکرد دانه ناشی از تنش خشکی کوتاه مدت در طول رشد دانه ناشی از کاهش وزن دانه بود.